Historia obuwia: od praprzodków do czasów współczesnych

Buty w średniowiecznej Europie

Rozwój butów kryjących stopę nastąpił w średniowiecze, gdyż w tym okresie jakakolwiek golizna był postrzegana w negatywny sposób. W obuwniczym rzemiośle skupiano się przede wszystkim na perfekcji wykonania, a kwestie takie jak komfort i ochrona stóp były na dalszym planie. W średniowieczu pojawiły się buty określane jako poulaine. Było to obuwie z zadartymi szpicami, w których chodzenie było dość trudną sztuką wymagającą pewnych umiejętności. W niektórych przypadkach nawet czubki specjalnymi łańcuszkami przywiązywano do kolan. Ciekawostką jest fakt, że długość szpica stała się wkrótce określana przez prawo. Maksymalna długość szpica dla ludzi z gminu wynosiła sześć cali (ok. 15 cm), panowie mogli sobie pozwolić na szpice o długości dwunastu cali (ok. 30 cm), natomiast szlachta nosiła buty ze szpicami o długości 24 cali (ok. 60 cm). Jednak ze względu na to, że noszenie takiego obuwia nierzadko stanowiło zagrożenie życie w końcu wprowadzono zakaz jego użytkowania. Przesadnie wydłużone obuwie było jeszcze popularne na początku XV wieku. Takie rozwiązanie było stosowane między innymi w tak zwanych chaussures semelles, które były podszywane skórzaną podeszwą.

Zwrot w świecie średniowiecznej mody nastąpił w 1415 roku, kiedy zdecydowano się na normalnie proporcje obuwia. Typowe dla tego okresu były lekkie zaostrzenia sylwetki butów i tworzenie podeszwy osobno dla każdej stopy.

W XV wieku dostępne było nie tylko płytkie buty, bo jak wynika z rękopisów, wytwarzane było również obuwie z cholewką sięgającą kostki. W podeszwa czasami stosowano podwójną warstwę skóry, co miało ułatwiać podtrzymywanie paska przy ostrogach. Obuwie z tamtych czasów było dostępne w formie butów sznurowanych lub zapinanych przy pomocy zapięcia umieszczanego na boku buta. Przy produkcji cholew popularnymi surowcami była skóra barania, cielęca oraz krowia. Skóry innych zwierząt wykorzystywano do usztywniania napiętków i jako materiał na podszewki.

W średniowieczu istniały specjalne wysokie miękkie cholewy, które służyły do jazdy konnej. Zastępowały klasyczne wysokie obuwie i zestawiano je z wełnianymi spodniami.

W XV-wiecznych Włoszech stawiano przede wszystkim na lekkie obuwie. Najpopularniejsze były tak zwane calze solate, czyli nogawice wykonane z sukna, które sięgały kolan. Podszywano je od spodu skórą zwierzęcą, dzięki czemu stanowiły świetne obuwie do użytku domowego. Calze solate mogły być używane również jako obuwie wyjściowe, jednak wtedy nakładano na nie specjalnie do tego stworzone drewniaki, zwane pianelle. Takie drewniaki stały się modne we Włoszech od XIX wieku, a z końce XIV wieku ich wysokość była już nawet regulowana prawnie.

Kobiety do płytkiego obuwia scarpa zakładały płócienne pończochy w kolorze białym. W podróży służyły buty z wyższą cholewką – stivali.

Duże znaczenie w produkcji średniowiecznego obuwia odgrywały polskie miasta Opola i Gdańsk. Wykopaliska w tych regionach wykazały, że wytwarzano tam buty o wydłużonym przodzie. Archeologowie twierdzą, że rzemieślnicy z Opola specjalizowali się w zawodzie szewskim. Ponadto badacze historii uważają, że owi rzemieślnicy dostarczali sporą ilość butów opolskiej osadzie. Jako surowiec wykorzystywali przede wszystkim skórę zwierząt hodowlanych, choć nie stronili też od korzystania ze skóry dzikiej zwierzyny, na przykład jeleni. Barania skóra służyła im do przygotowywania sklejek, które tworzono ze skór o różnym stopniu rozciągania. Takie rozwiązanie pozwalało tworzyć obuwie odporne na deformację wynikające z intensywnego użytkowania butów. Do formowania butów w Opolu szewcom służyły drewniane kopyta. Buty ozdabiano lnianym haftem. Ulubionymi kolorami zdobień były czerwień, fiolet i niebieski. Wśród form ozdobnych często powtarzają się spirale oraz romby.

Co najciekawsze, buty z Opola były dostosowane do różnych por roku, dlatego można wyróżnić jego trzy rodzaje. Obuwie zimowe charakteryzowało się nieco dłuższą cholewką. Buty typu średniego to trzewiki, które zakrywały tylko kostkę. Trzeci rodzaj butów miał sporych rozmiarów wycięcie na podbiciu stopy. Wracając do sposobów zdobienia, to były one bardzo zróżnicowane. Świadczą o tym zabytkowe buty odkryte w Opolu podczas wykopalisk w latach 1952-1955. Wśród zdobień można wymienić hafty, ażurowe wycinanki i rozcinanie wierzchniej warstwy skóry.

W Gdańsku produkowana podobne obuwie jak w Opolu, szczególnie pod względem kształtu trzewików. Wśród gdańskich sposób zdobienia obuwia można jeszcze wyróżnić zeszywanie o charakterze ozdobnym.

Zabytkowe buty znalezione w Opolu i Gdańsku były dostoswane do trendów europejskich. Trendy przychodziły z Bizancjum.